Zo, om maar gelijk met de deur in huis te vallen. Geen ego strelende titel dit keer voor je. Maar ik wilde het je toch even zeggen: je bent met afstand te stom om het te snappen.
Wat ik bedoel? Nou eerlijk gezegd niet eens een specifiek ding, maar een behoorlijke waslijst. En dan heb ik het niet eens over kwantummechanica of de relativiteitstheorie. Daar snapt nagenoeg niemand iets van. Jij schiet eerlijk gezegd al te kort op heel wat minder heldhaftige onderwerpen.

Laat me je geruststellen. Dit is niet een artikel om je eens flink te schofferen. Ik wil het eens met je hebben over complexiteit. Want dat je van het overgrote deel der dingen geen snars begrijpt meende ik wel degelijk. Net zomin als ikzelf trouwens, laat daar geen misverstand over bestaan.

Wat ik heb gemerkt is dat het met de meeste zaken waarvan je hoeveelheid verstand toeneemt, de ruimte waarin je je ongenuanceerd kunt uitdrukken steeds kleiner wordt. Laat me dat eens uitleggen met een voorbeeld uit mijn eigen vakgebied.

De afgelopen 10 jaar heb ik me non stop beziggehouden met ondernemerschap en groei. Ik heb gemerkt dat naarmate ik meer ervaring opdeed ik telkens zag dat de praktijk behoorlijk weerbarstig is. En dat plannen vaker niet dan wel zoals gepland uitpakten. In de woorden van Mike Tyson: Everyone has a plan, until they get punched in the face. Mijn initiële reactie hierop was, dat ik beter moest worden in het maken van plannen met mijn klanten. Dat heeft deels ook gewerkt, maar telkens als ik met een betere muizenval aankwam, bleek de praktijk een betere muis te hebben ontwikkeld. En dat duurt tot de dag van vandaag voort. Werkervaring heet dat geloof ik. Maar wel van die categorie dat ik steeds minder meen de wijsheid in pacht te hebben.

Complexiteit bestaat uit een tweetal categorieën: Beïnvloedbaar en niet beïnvloedbaar.
De eerste bestaat uit alle zaken die je kunt doen om tot een gewenst resultaat te komen. Dat is ook die categorie waarop ik jaren gestudeerd heb. Voor een gewenst resultaat moet je weten wat je wilt. Dat blijkt in de praktijk al de eerste hobbel. We willen veelal alles tegelijk. En dat conflicteert vaak met elkaar. Een groot deel van mijn werk met klanten gaat over volgorde bepalen in wat we als eerste en wat als tweede willen doen. Prioriteiten stellen en focus dus. Maar wat we vandaag als eerste willen wordt morgen geregeld ingehaald door iets anders. Bijvoorbeeld door een crisis in een project of een klant die dwarsligt. Of door de praktische beperking dat er maar 24 uur in een dag zitten. Meestal is alleen helder weten wat we willen al teveel gevraagd.

Vervolgens moeten we nog de beste route bepalen naar die uitkomst. Ook die zit vaak vol met aannames en onzekerheid. Deze twee gecombineerd maken dat werken met doelen in de praktijk een enorm complexe opgave kan zijn.

En vervolgens komt daar bovenop nog de vaak minstens zo grote en onvoorspelbare categorie van de niet beïnvloedbare zaken. Dingen zoals een pandemie bijvoorbeeld.
Dit maakt dat we vaak maar doen wat ons, met de huidige kennis, het beste lijkt.
Helaas is die kennis in een steeds sneller veranderende wereld steeds korter relevant. Laat me duidelijk zijn, een plan is beter dan geen plan, maar vaker wel dan niet zitten we er vooraf behoorlijk naast. Omdat er gewoonweg te veel variabelen zijn om goed te kunnen overzien. Het helpt om dat te weten en te erkennen is mijn ervaring.

Ander voorbeeld: De olieprijs. Of nog leuker, die van Bitcoin. Kan jij uitleggen hoe die tot stand komt? Via vraag en aanbod inderdaad, maar waarom is de prijs wat hij is? Daar zijn mondiaal economische, politieke, technische en psychologische krachten op van invloed. Er zijn er wel 10 oorzaken en gevolgen tegelijkertijd aan het werk, waardoor het volstrekt niet meer te herleiden is wat waardoor en in welke mate wordt veroorzaakt. We kunnen wel zien dat de beurskoers 100 aangeeft, maar we hebben geen idee waarom dat exact zo is. De wereld is gewoonweg te complex om goed te kunnen bevatten. En dat is hij verdomd vaak. Meestal is dit niet zo’n ramp, maar in 2008 kon je goed zien wat er kan gebeuren als de wereld ineens beseft dat nagenoeg niemand meer snapt wat een derivaat nou precies is.

Wat ik geleerd heb van die complexiteit is, dat ik mijn eigen standpunten meer ben gaan relativeren. Want grote kans dat ik met de kennis die ik over een paar jaar heb vind dat ik vandaag toch aardig naast zat. En dat ik mezelf uitdaag om zoveel mogelijk perspectieven mee te nemen en die helder te zien en beoordelen. Best een uitdaging en soms kan ik met jaloezie terugkijken naar mijn jonge jaren in de media. Ik kon behoorlijk uitgesproken en overtuigd zijn over hoe ik de wereld zag. Dat maakte de boel mooi overzichtelijk. En gaf mij zekerheid en vertrouwen. Maar god, wat zat ik er vaak naast zeg. Of keek ik maar naar één kant van de medaille.

Mijn standpunten van vandaag zijn veel genuanceerder. Dat is beter als je het mij vraagt, maar ook veel minder geschikt als schreeuwende kop in de Telegraaf. Hoewel ik met bovenstaande titel toch een aardig eind zou komen denk ik. En dat was ook exact de intentie. Want wat zou ik het fijn vinden als we soms wat meer nederigheid aan onze meningen zouden kunnen toevoegen.

Zullen we eens wat minder elkaar met onze uitgesproken meningen te lijf gaan? En wat minder een ander de les lezen omdat jij ergens anders over denkt? Wat de kans is groot dat ook jij er flink naast zit. Net als ik. Dus als we nou eens als vertrekpunt nemen dat we beiden te stom zijn om het echt te snappen? En we elkaar nodig hebben om verder te komen? Dat zou de wereld volgens mij een stuk simpeler maken.


Wil je meer weten van de manier waarop we ondernemers helpen met hun (groei)uitdagingen? Onze gratis Whitepaper is een goede plek om te starten. Je leest er uit welke onderdelen elk bedrijf is opgebouwd, zodat je weet aan welke knoppen je kunt draaien. Ofwel zodat je weet waar je werk zit dus. Je vindt hem via onderstaande knop.